Een van de hoogtepunten van het TextielMuseum is de tentoonstelling 'De Wollendekenfabriek 1900-1940'. Er is een levendige sfeer nagebootst van een textielfabriek, zoals die in de periode van 1900 tot 1940 bestond. Hier kun je zelf ervaren hoe van ruwe wol een deken wordt gemaakt. Net als vroeger worden de machines aangedreven door een stoommachine. Bekijk de demonstratie van de machines, hoor het stampende en aanhoudende geluid en ruik de geur van wol en olie die zich verspreid door de ruimte. Het lijkt alsof de fabriek nog volop in bedrijf is en dat de arbeiders even weg zijn om te schaften. Zoek ook naar de historische foto´s en filmfragmenten die in de tentoonstelling 'verstopt' zijn.

Van ruwe wol tot deken
Bij binnenkomst is meteen duidelijk dat je je in een wollendekenfabriek begeeft. Grote balen ruwe wol staan klaar om gewogen te worden. Je ruikt de geur van smoutolie die op de wol gegoten werd om de wolvezels te beschermen tijdens het productieproces. Dit proces ging als volgt: met enorme mankracht werd de wol losgemaakt en gemengd. Dit heette smouten en duivelen en was typisch mannenwerk. Het werk was zwaar en vies en onder het dragen en tillen van de wol werden de mannen smerig en vettig. Deze duivelaars, zoals deze arbeiders heetten, kregen vanwege hun vettige kleding de bijnaam: ’vethol’.

Na het duivelen en het kaarden (kammen) van de wol, werd deze met een spinmachine tot garen gesponnen. Op spoelmachines, die eveneens tentoongesteld staan, werden deze gesponnen garen op pijpjes en klosjes gespoeld. De spoelafdeling was het terrein van de vrouw, die op tariefloon werkte. Dit hield in dat de vrouwen wel flink moesten spoelen: per kilo gespoelde garen werd er een vergoeding uitbetaald. Het was dus maar afwachten wat er per dag verdiend werd.

Nopsters, stopsters en 'Kruikenzeikers'
Van de garen werd een ruwe dekendoek geweven. Dit gebeurde op het Buckskinweefgetouw. De zogenoemde nopsters hadden als taak om te controleren of er geen oneffenheden in het weefsel zaten, de stopsters herstelden deze foutjes. Ook deze taken werden door vrouwen uitgevoerd. De volgende stap bestond uit het vollen. De doek was in deze fase nog geen zachte, warme deken, maar bestond uit een ‘open’ structuur: de draden waren nog goed te zien. Bij het vollen werden de schubben van de wolvezels door toegevoegde chemicaliën geopend en zorgde warmte en wrijving voor een dichte stof. Dit heette ‘vervilten’ en gebeurde met een volkom. In de 20ste eeuw werden de chemicaliën soda en ammoniak gebruikt om deze doeken te vollen, maar voor deze tijd werd (menselijke) urine toegevoegd. De Tilburger heeft de bijnaam ‘kruikenzeiker’ hieraan te danken en wordt nog steeds gebruikt.

Na het vollen volgde de ruwfase. De doek ging door een ruwmolen, die bestond uit een wals, bekleed met natuurdistels. Haakjes van deze distels trokken de wolvezels los tot een wollige laag. De deken was nu zo goed als klaar. Als laatste moest de deken nog op maat worden gesneden, afgewerkt worden, waarna deze in het magazijn werd opgeslagen. Al deze stappen kun je zien in de tentoonstelling ‘De wollendekenfabriek’ die eindigt met een uitpuilend magazijnrek vol zachte, bont gekleurde wollen dekens.

Sinds 2012 worden de panelen van het Lam Gods gerestaureerd in het MSK. Tijdens de week kan je de restaurateurs live aan het werk zien, in het atelier achter glas. Tussendoor gaan er regelmatig rondleidingen en gesprekken door, zodat je helemaal op de hoogte blijft van de laatste ontdekkingen in het jarenlange proces.

Welke panelen zijn nu te zien?
De eerste fase van de restauratie werd afgerond eind 2016. De gerestaureerde buitenluiken keerden toen terug naar de Sint-Baafskathedraal. Meteen startte ook de tweede fase en werden de vijf panelen uit het onderste register van het altaarstuk overgebracht naar het museum. Daarbij bevindt zich ook het centrale paneel met 'De aanbidding van het Lam Gods'.

Wetenschappelijk onderzoek
Ondanks het publieke karakter van de restauratie, waarbij de bezoekers de restaurateurs achter een glazen wand in het museum aan het werk kunnen zien, zijn de restaurateurs niet permanent in het atelier aanwezig. Naast het restaureren zelf doen ze achter de schermen ook aan wetenschappelijk onderzoek waarvan de resultaten achteraf gepubliceerd worden.

Gesprekken en rondleidingen
Maandelijks kan je deelnemen aan rondleidingen of aan een gesprek met de restauratoren. Check de agenda of de links onderaan de pagina om te zien wanneer deze doorgaan.

Gebroeders Van Eyck, De aanbidding van het Lam Gods, 1430-1432 © Lukas - Art in Flanders VZW, photo Hugo Maertens

Ferhaal fan Fryslân op de eerste verdieping is de verrassende kennismaking met Friesland en de Friezen. Hoe is Friesland ontstaan en wat is typisch Fries? Ontdek hoe dichters, kunstenaars, zangers en filmmakers Friesland door de jaren heen in beeld hebben gebracht. De tentoonstelling geeft antwoord op vragen als: zijn er in de middeleeuwen echt Friese koningen geweest en hoe Fries zijn de Friese koeien? Wat deden de Vikingen in Friesland? Wat moest Grutte Pier met zo’n enorm zwaard? En waarom is het kleine Sloten wel een stad en Drachten niet?

Aan de hand van ruim honderd ‘nijsgjirrige’ objecten ontdek je hoe Friesland door mensen is gemaakt, wat Fries is en wat misschien wel helemaal niet. Prikkelende verhalen die laten zien dat Friesland veel meer is dan het skûtsjesilen, de Elfstedentocht en uitgestrekte weilanden vol zwartbont vee. De verhalen werken als een caleidoscoop. Je ziet en ontdekt allemaal iets anders. Net zoals iedereen een eigen beeld heeft van Friesland, de meest eigenzinnige provincie van Nederland. Een must-see voor Friezen, toeristen en iedereen met een Friese achteroom: ontdek de Fries in jezelf in het Fries Museum!

Het Fries Verzetsmuseum is onderdeel van het Fries Museum. Hier ontmoet je de bewoners van Friesland in de jaren 1940-1945. Friezen en niet-Friezen vertellen hoe zij de oorlog op het platteland in Friesland beleefden. Verzet en vervolging, maar geen hongerwinter. Wel vluchtelingen en mensen die van heinde en verre melk en voedsel kwamen halen.

Het Fries Verzetsmuseum vertelt verhalen. Verhalen die raken, confronteren en aan het denken zetten. Over mensen die moeilijke keuzes moesten maken in een bijzondere tijd. In de tentoonstelling ervaart u hoe de Tweede Wereldoorlog in Friesland werd en wordt beleefd. Ooggetuigen en voorwerpen met een persoonlijk verhaal brengen de oorlog heel dichtbij. Centraal staan onderwerpen als de luchtoorlog boven Friesland, het verzet tegen de bezetter en het onderduiken. Er is speciale aandacht voor de spectaculaire Overval van het Friese verzet op het Huis van Bewaring in Leeuwarden.

Het Maritiem Museum bezit een collectie objecten op ware grootte. Historische schepen en kranen die we in werkende staat houden. De meeste van de schepen kun je van binnen bekijken. In de zomermaanden kun je er zelfs een vaartocht mee maken. http://www.maritiemmuseum.nl/schepen-kranen

Op de kinder-doe-tentoonstelling Professor Plons leren kinderen de professor en zijn vrienden Kapitein Kurk, Sai-Ling, Mecha Mo en Dobber kennen die op het punt staan met hun schepen op wereldreis te vertrekken. Er moet nog veel gebeuren voor vertrek en de kinderen kunnen daar goed bij helpen: alle schepen laden en lossen, vissen vangen, containers scannen, de reisbestemming bepalen, zeilen hijsen of een maaltje koken in de kombuis van de houten vissersschuit. Aan boord van zijn futuristische schip stelt de professor zijn bijzondere verzameling tentoon en maken kinderen voor het eerst kennis met échte museumcollectie. Pas wel op voor Schurk Scheurbuik. In zijn onderzeeër ligt hij altijd op de loer om de professor het leven zuur te maken.Professor Plons is goedgekeurd door de Speeltuinbende van de Nederlandse Vereniging voor het Gehandicapte kind. http://www.maritiemmuseum.nl/professor-plons

Waan je in deze familietentoonstelling voor even aan boord van een cruiseschip. Trek net als een echte passagier door een doolhof aan gangen met hutten, relax bij het zwembad en schuif aan bij het captains dinner. Het grootste cruiseschip is met 362 meter bijna tweemaal zo lang als vroeger en heeft minimaal een ijsbaan of botanische tuin aan boord. De tentoonstelling ‘Zeekastelen’ laat zien dat cruisen, ondanks alle luxe aan boord, niet meer alleen is weggelegd voor de jetset en senioren met een spaarcentje, maar steeds populairder wordt bij alle lagen van de bevolking. Trek langs een variatie aan hutten, relax in dekstoelen bij het zwembad, zet enkele passen op de dansvloer, zing mee met de karaoke versie van The Love Boat en schuif aan bij het captain’s dinner. Leer daarnaast aan de hand van foto’s, affiches, originele kostuums en reisdagboeken alles over heden en verleden van cruisevaart. http://www.maritiemmuseum.nl/zeekastelen

Rotterdammers staan bekend als trots, maar tegelijkertijd bescheiden. Met deze tentoonstelling schudt het museum de Rotterdamse bescheidenheid van zich af en toont vijfentwintig topstukken uit zijn eeuwenoude collectie. Elk object in de tentoonstelling heeft zijn plaats daar op geheel eigen wijze verdiend. Vanwege zijn revolutionaire rol in de scheepvaart of onze wereld in het algemeen. Omdat het een stille getuige is geweest van een belangrijk moment in de maritieme geschiedenis. Of omdat het gewoonweg uniek is. Algemeen directeur Frits Loomeijer: “Ik ben bijzonder trots op deze tentoonstelling. Het toont op een eigentijdse manier het beste van het beste uit maar liefst zes eeuwen maritieme geschiedenis. Een tijdspanne die geen enkel ander maritiem museum in ons land met objecten in beeld kan brengen.“ http://www.maritiemmuseum.nl/topstukken

Wat hebben Pyke Koch en Marlene Dumas gemeen met rode dansschoenen? En wat doet de student met boodschappentas op het Plein van de Hemelse Vrede in een Utrechtse museumcollectie? De vaste opstelling De wereld van Utrecht in het Centraal Museum geeft antwoord.

De expositie De Wereld van Utrecht is zo breed en veelomvattend als de titel suggereert. Niet alleen is ruimhartig uit de rijke collectie van het museum geput, de thema’s in de opstelling gaan terug tot het begin van de jaartelling en hebben een internationale reikwijdte.

Nieuwe vergezichten openen zich naar plekken aan de andere kant van de aardbol, en toch is Utrecht telkens het brandpunt en de gemeenschappelijke noemer. De stad, die zijn oorsprong heeft in het castellum dat omstreeks 47 na Christus werd gebouwd op de plek waar nu het Domplein is, staat centraal. Of het nu om makers en verzamelaars gaat die er vandaan komen, om gebruiksvoorwerpen en kunstwerken die hier wortelen, of objecten die om lokaal-historische redenen waardevol zijn: met elkaar vertellen zij Het Verhaal van Utrecht, dat natuurlijk uit vele verhalen tegelijk bestaat. Het zijn hoe dan ook verhalen uit een internationale stad.

Met De Wereld van Utrecht beoogt het Centraal Museum u een frisse kijk te geven op min of meer bekende kunstwerken. Dit doet het museum door de kunstwerken in een verrassende, en soms ook gedurfde context te plaatsen. De opstelling is daarom ook niet in chronologische volgorde opgedeeld.

Zo staat het beeld Tank Man (2013) van de Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo in een historische setting van verzet tegen Nederlandse machthebbers getoond. De iconen van Utrecht en van het Centraal Museum krijgen hiermee ruim baan en met een beetje geluk een nieuwe betekenis of andere lading.

Alles komt in de opstelling De wereld van Utrecht samen: moderne kunst, stadsgeschiedenis, mode en kostuums, oude kunst en toegepaste kunst. De opstelling is in zestien thema’s onderverdeeld. De fraai vormgegeven ruimtelijke opstelling beslaat de begane grond en de eerste verdieping van de 1920-vleugel van het museum.

Er is werk te zien van onder anderen Gerrit Rietveld, Joop Moesman, Abraham Bloemaert, Gerard van Honthorst, Jan van Scorel, Joachim Wtewael, Charley Toorop, Marlene Dumas, Pyke Koch, Viktor & Rolf, Iris van Herpen en Bas Kosters. Ook zijn er maquettes te zien van de Domtoren en het Rietveld Schroderhuis, en is het populaire poppenhuis te bewonderen.

foto: Ivar Pel

Het eigenwijze Friese stadje Hindeloopen was vroeger een echte wereldstad. De inwoners van dit stadje trokken zich niet veel aan van Friesland, maar des te meer van de wereld. Op hun handelsreizen brachten ze uit Amsterdam Hollandse meubels, stoffen uit India en Chinees porselein mee. Dit zorgde voor een typische Hindelooper stijl waarin oer-hollandse en exotische elementen werden gemixt.

Wie aan Friesland denkt, denkt aan terpen. Deze door mensen gemaakte woonheuvels beschermden de Friezen tegen de onberekenbare Noordzee. Vanaf de eerste terpen in 600 v. Chr. tot het jaar 1000 n. chr. werden ze steeds hoger en breder. Laag na laag aan geschiedenis ligt opgestapeld. Tussen die lagen belandden heel wat voorwerpen in de bodem.

Eeuwenlang laat men de terpen ongemoeid. Maar rond 1850 ontdekt men dat de vruchtbare terpgrond veel geld oplevert. In een eeuw tijd graven de Friezen driekwart van hun terpen af. Vanaf de bovenste laag, het heden, graaft men recht het verre verleden in. Daarbij komen begraven voorwerpen weer tevoorschijn en worden de terplagen blootgelegd. Daarom zijn de terpen de schatkamers van Friesland. De tentoonstelling laat zien uit welke lagen een terp bestaat en toont met voorwerpen uit verschillende tijden wat voor geschiedenis daarin verscholen ligt.

Ga in de 'Offshore Experience' (advies 8+) mee op een uitdagende zoektocht naar energie op zee. Je waant je aan boord van een platform op zee en tot drie kilometer onder water. Ervaar zélf hoe boormeesters, kraanmachinisten, windmolenspecialisten en helikopterpiloten hun uitdagende werk midden op zee weten te klaren. En denk mee over de energiewinning van morgen. De wind op zee is altijd hard en de golven metershoog. Durf jij het aan?
offshore experience

Ben jij net zo’n avontuurlijke onderzoeker als André Kuipers en de vier knappe koppen uit ons VOC-verleden? Ontdek in de familietentoonstelling ‘Expeditie Knappe Koppen’ (8+) welke eigenschappen jou tot een ontdekkingsreiziger maken én hoe André Kuipers over de toekomst denkt.
Met gevaar voor eigen leven verkenden wetenschappers de wereld aan boord van VOC-schepen, als echte avonturiers. Dankzij hun doorzettingsvermogen, nieuwsgierigheid en ambitie veranderde het wereldbeeld van de Europeaan. Hun onderzoek leidde tot inzichten waar we vandaag de dag nog steeds op varen!
André Kuipers
In deze tentoonstelling maak je niet alleen kennis met vier belangrijke wetenschappers uit de zeventiende eeuw; je leert ook André Kuipers op een nieuwe manier kennen. Zijn liefde voor ruimtevaart ontstond namelijk uit een voorliefde voor de VOC. Als astronaut en wetenschapper herkent André Kuipers de veelzijdigheid, nieuwsgierigheid en het lef van zijn voorgangers. In ‘Expeditie Knappe Koppen’ gaat hij dieper in op de onderbelichte kant van zijn leven en werk, en vaart vooruit richting de toekomst. Wat is jouw kijk op de wereld op je heen?
“Het lijkt me geweldig als de mens in de toekomst naar Mars kan gaan, een reis van negen maanden. Dat is even lang als de mens in de Gouden Eeuw per schip onderweg was van Nederland naar Azië!”

https://www.maritiemmuseum.nl/tentoonstellingen/expeditie-knappe-koppen

Tien jaar na de renovatie van het museumgebouw schrijft het MSK Gent dit najaar een nieuw verhaal. Met de volledige herinstallatie van onze vaste collectie kijken we vandaag met een nieuwe blik naar de kunst van de middeleeuwen tot vandaag. Er komt o.a. een nieuw parcours, tal van ongeziene werken worden voor het eerst aan het publiek getoond, en drie actuele kunstenaars laten hun eigen sporen achter.

Voor de herinrichting kiest het museum resoluut voor een transhistorische aanpak. Kunstwerken uit verschillende periodes communiceren met elkaar en met de bezoekers. Met dit soort van dialogen bewijst het museum hoe ideeën bewegen doorheen de tijd. Want de vragen die mensen via kunst hebben willen beantwoorden, waren vroeger niet zoveel anders dan vandaag…

Zo ontmoeten landschappen en menselijke figuren elkaar in de salonzalen, om de evolutie van de 19de-eeuwse Belgische en Europese kunst te illustreren, en komen er zalen rond het artistieke leven tijdens de Eerste Wereldoorlog, of het gezinsleven. Ook in elders worden ‘oud’ en ‘modern’ met elkaar geconfronteerd, om de continuïteit van de beeldende kunst sinds de middeleeuwen te accentueren.

Andere hoogtepunten worden de nieuwe zalen gewijd aan de kunst uit Sint-Martens-Latem en de Leiestreek, het Belgische en internationale expressionisme, de abstracte kunst van de jaren 1920 en het surrealisme. Deze Belgische en internationale collectie heeft een moderniteit die nog te weinig bekend is bij het brede publiek.

Publiekslievelingen James Ensor, Théo Van Rysselberghe en George Minne krijgen voortaan hun eigen ruimte. En vanaf oktober wordt ook een bijzondere reeks aanwinsten voor het eerst aan het publiek getoond. Hieronder absolute meesterwerken, zoals een aquarel van Léon Spilliaert, een gipsen beeld van Auguste Rodin en abstracte schilderijen van Pierre-Louis Flouquet en Jules Schmalzigaug.

Een grote groep nieuwe werken is afkomstig uit de legaten De Blieck. Die bevatten meer dan twintig schilderijen en beeldhouwwerken uit de Leiestreek, waaronder Emile Claus, Valerius De Saedeleer, George Minne en Gustave Van de Woestyne. Het zijn stuk voor stuk onbekende topwerken, die 50 jaar in privéverzamelingen doorbrachten.

Het museum waaruit ooit het S.M.A.K. ontstond, heeft ten slotte ook een lange traditie van samenwerking met actuele kunstenaars. Bij de herinstallatie gaan drie hedendaagse kunstenaars in dialoog met de historische collectie.

Luc Tuymans (°1958), die hier in 1990 zijn eerste grote publiekstentoonstelling hield, schildert op één van museummuren voor het eerst in zijn carrière een fresco.

Patrick Van Caeckenbergh (°1960) creëert in de Noord-Nederlandse zalen een curieuze wonderkamer.

En Ria Verhaeghe (°1950) toont in de laatmiddeleeuwse zalen haar 'Vertikals', die met hun houten drager en bladgoud doen denken aan onze Vlaamse Primitieven.

Ten slotte is de herinrichting ook de start van een nauwere samenwerking tussen het S.M.A.K. en het MSK. Onder de noemer 'Heen & terug' zullen kunstwerken uit de collectie van het S.M.A.K. zullen tijdelijk worden teruggebracht naar hun plaats van ontstaan of eerste presentatie.

Het Zeeuws Museum is een intensieve samenwerking aangegaan met modeontwerperscollectief Das Leben am Haverkamp voor een complete herinrichting van de modezalen. De nieuwe inrichting richt zich op waarnemen en doorgeven van verhalen en kennis over mensen en dingen die voorbij zijn. Voorwerpen die een nieuwe, jonge generatie niet herkent. Objecten die tot de verbeelding spreken en kennis die in de loop van de jaren is opgetekend of mond op mond is doorgegeven. Daardoor is deze ingekleurd en (anders) geïnterpreteerd.

Wat speelt er zich in je hoofd af als je naar een voorwerp kijkt? Een fascinerend proces voor elke museumbezoeker. Wat is het voor een ding, waarvoor dient het, hoe is het gemaakt, wie heeft het gemaakt, waarom is het hier op deze plek, in deze provincie? Of voor de meer poëtische bezoeker: wat doet een voorwerp met je, brengt het herinneringen terug, nieuwe beelden, geuren of dromen? Geeft het kennis of roept het nog meer vragen op? Is de waarneming doorspekt van heimwee of een visioen?

De verwondering over en het zelf interpreteren van lokale voorwerpen uit de collectie Streekdracht en Huisraad van het Zeeuws Museum fascineert Das Leben am Haverkamp. Het is de aanleiding voor het ontwikkelen van een nieuwe collectie kleding, accessoires en andere gebruiksvoorwerpen door dit Haagse ontwerperscollectief. Anouk van Klaveren, Dewi Bekker, Christa van der Meer en Gino Anthonisse gaven eerder dit jaar de bezoeker van het museum een opdracht ‘Geef ons van 40 willekeurige objecten uw omschrijving en wij geven u onze interpretatie terug’.

Doorgaans gebeurt de interpretatie ná het waarnemen van een collectiestuk. Nu is deze waarneming het startpunt van een nieuwe interpretatie. Das Leben am Haverkamp legt met dit waarnemingsspel en hun eigen collectie een brug tussen verleden en toekomst, tussen weten en fantaseren, tussen het beeld van jezelf of dat van de ander.

De vier ontwerpers – Anouk van Klaveren (1991), Christa van der Meer (1988), Dewi Bekker (1990) en Gino Anthonisse (1988) – vormen sinds 2014 samen het collectief Das Leben am Haverkamp. Na hun studie aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, richten de ontwerpers allen een individuele praktijk op. Ze opereren op het snijvlak van verschillende kunstdisciplines en creëren samen de benodigde context voor hun ongepolijste hersenspinsels en onconventionele benadering van mode. Zo vormen zij een front in het huidige landschap van mode en design. Onontgonnen terrein wordt verkend tijdens de inventieve presentaties en performances. Dit resulteerde in spraakmakende projecten zoals Gefelicifashion, Quirky Cruise en Bravado - A pretentious, swaggering display of courage. Voor de laatstgenoemde ontving het collectief in oktober 2017 een Dutch Design award in de categorie Fashion, naast ook genomineerd te zijn in de categorie Young Designer.

Projecten van de vier zijn te zien geweest tijdens onder andere Salone del Mobile in Milaan, London Fashion Showcase, Centraal Museum Utrecht, Gemeentemuseum Den Haag, Boom city in Chengdu in China, Dutch Design Week en als openingsshow van Amsterdam FashionWeek.

Met het Broodthaerskabinet maakt S.M.A.K. ruimte voor de permanente presentatie van onder meer kunstwerken, edities, boeken en archiefstukken van Marcel Broodthaers (1924-‘76) die het museum in zijn collectie heeft. Broodthaers was een van de meest invloedrijke figuren in de 20ste-eeuwse kunstgeschiedenis. De impact van zijn activiteiten als kunstenaar werd destijds niet alleen opgemerkt in eigen land. Ook internationaal brak hij snel door en is de uitstraling van zijn werk blijvend.

Het werk Le Pense-Bête (1964) wordt beschouwd als het scharnierpunt tussen Marcel Broodthaers’ dichtersbestaan en zijn beeldend kunstenaarschap. Het is voor S.M.A.K. dan ook een hele eer om dit sleutelwerk in zijn collectie te bewaren en het te kunnen tonen in het Broodthaerskabinet. Door een aantal onverkochte exemplaren van zijn laatste dichtbundel in plaaster te zetten, maakte hij het lezen van de bundel bijna onmogelijk. Hierdoor ontstond een ‘object’ dat, tot zijn eigen verbazing, als kunstobject veel meer interesse opwekte dan de dichtbundel op zich ooit had gedaan. Broodthaers sprak over Le Pense-Bête als zijn eerste ‘proposition artistique’, zijn eerste daad als beeldend kunstenaar.

De rol van Marcel Broodthaers wat betreft het denken over (de plaats van) kunst, haar functie en haar geschiedenis, kan moeilijk worden overschat. Wanneer het gaat om reflectie op de rol en betekenissen van kunst en de (museale) instellingen waarin ze functioneert, is zijn oeuvre de spiegel bij uitstek. Om deze reden wil S.M.A.K. deze kunstenaar en zijn verstrekkende invloed met het Broodthaerskabinet expliciet een plaats geven in het museum.

Marcel Broodthaers, Grande Casserole de Moules, 1966, collection S.M.A.K.

Museum Land van Valkenburg presenteert met trots vanaf zondag 21 oktober een bijzondere expositie met topstukken uit de befaamde collectie van het echtpaar Van Bommel van Dam, grondleggers van het gelijknamig museum in Venlo. Dit is wegens verhuizing naar het voormalig Postkantoor in Venlo momenteel gesloten. Om een bloemlezing uit de collectie tussentijds elders te kunnen tonen ging Museum Van Bommel van Dam graag akkoord met een verzoek zo’n 75 topwerken in Valkenburg te exposeren. Hiertoe zijn alle museumzalen van de benedenverdieping – ruim 125 m² – vrij gemaakt.
In Valkenburg zijn werken van Aad de Haas, Ger Lataster, Pieter Defesche en Lei Molin te bewonderen. Amsterdamse Limburgers zijn goed vertegenwoordigd in de collectie Van Bommel van Dam. Ook internationaal bekende kunstenaars als Eugène Brands, Wim Oepts, Sierk Schröder, Herbert Fiedler, Leo Gestel, Jan Schoonhoven, Kees Maks en Woody Amen zijn aanwezig. De Jacques Vonkzaal is gereserveerd voor prachtige series van graficus Flip van der Burgt.
De expositie is in nauwe samenwerking met de staf van Museum Van Bommel van Dam tot stand gekomen. “Toen Museum Valkenburg zich bij ons meldde, reageerden we blij verrast,” zegt waarnemend directeur Bernard Ellenbroek. “We kregen veel verzoeken binnen maar dit paste goed. We vinden het belangrijk dat de collectie in een ander deel van Limburg te zien is en een ander publiek bereikt. We verwachten daarbij ook toeristen die Valkenburg in de kerstperiode bezoeken.”
De collectie Van Bommel van Dam is in Valkenburg te zien van 21 oktober - 20 januari 2019. In de zalen draaien verschillende filmpjes over het verzamelaarsechtpaar en hun enorme collectie.

Portretten van het verenigingsleven rondom de Zuiderzee door Koos Breukel en Sander Troelstra

Ontdek in de tentoonstelling Mooi samen niet alleen een fascinerend beeld van het rijke verenigingsleven rond de voormalige Zuiderzee, maar ook de persoonlijke verhalen achter de portretten.

De tentoonstelling Mooi samen is het werk van twee fotografen en een journalist. De fotografen – Koos Breukel en Sander Troelstra – reisden de afgelopen maanden samen rond de voormalige Zuiderzee om hun visie vast te leggen op het verenigingsleven in deze regio. Journalist Thijs Broer beschrijft de soms heel persoonlijke verhalen achter de (groeps)portretten. Waarom worden mensen lid van een vereniging en zetten ze zich hiervoor soms jarenlang in? Hoe verhouden hun persoonlijke verhalen zich tot die van hun vereniging? En wat verbindt de leden van al die oude en nieuwe clubs langs de kusten van de vroegere Zuiderzee?

Mooi samen toont verder filmmateriaal van de verenigingen en het fotografieproces. Samen met de portretten geeft het een mooi beeld van de diversiteit aan verenigingen anno nu. Waarbij sommige verenigingen al jarenlang bestaan en sterke waarde hechten aan tradities en anderen juist ‘nieuwe’ manieren van verenigen laten zien.

Over de makers
Koos Breukel (1962) portretteerde onder andere Koning Willem Alexander en Koningin Maxima, Jan Wolkers, Job Cohen en Lucian Freud. Hij exposeert zijn werk in binnen- en buitenland en maakte eerder de tentoonstelling ‘Voor het oog van Job’ voor het Zuiderzeemuseum.

Sander Troelstra (1976) maakte grote series over onder andere circus Roncalli, Zuid-Afrikaanse zwerfkinderen en de walvisvaart. Hij won de Zilveren Camera, de LensCulture Portrait Award en de Dutch National Portrait Award.

Thijs Broer is sinds 2006 politiek redacteur bij Vrij Nederland. In 2014 verscheen zijn boek ‘Langs de kust. De Nederlanders en de zee’ en in 2007 publiceerde hij met Max van Weezel het boek ‘De Geroepene. Het wonderlijke premierschap van Jan Peter Balkenende’.

Mooi samen is te zien van 16 november 2018 tot en met 5 mei 2019; je vindt de tentoonstelling in het binnenmuseum van het Zuiderzeemuseum.
www.zuiderzeemuseum.nl

‘Dat naaistertje’, zo werd de befaamde Coco Chanel minachtend omschreven door haar tijdgenoot Paul Poiret. Hij viel haar aan op haar vrouw-zijn, maar feitelijk zag hij haar als grote concurrent. Tijden zijn veranderd. Nooit eerder stonden er zoveel vrouwelijke ontwerpers aan het hoofd van een modehuis als momenteel. Een perfect moment voor een tentoonstelling waarin sterke vrouwen in de mode centraal staan. Femmes Fatales, dit najaar te zien in het Gemeentemuseum Den Haag, is de eerste tentoonstelling in de modegeschiedenis die volledig is gewijd aan vrouwelijke ontwerpers. Ontwerpen zij anders voor vrouwen dan hun mannelijke collega’s? Wat is hun invloed? Wat betekent vrouw-zijn voor hun creaties? En wat is hun visie op mode? Er is werk te zien van Coco Chanel, Jeanne Lanvin, Elsa Schiaparelli, Mary Quant, Vivienne Westwood, Sonia Rykiel, Miuccia Prada, Maria Gracia Chiuri (Dior), Nederlandse grootheden als Fong Leng, Sheila de Vries en Iris van Herpen en vele anderen.

Maria Garcia Chiuri voor Dior, Miuccia Prada, Vivienne Westwood, Rei Kawakubo (Comme des Garçons), Sarah Burton voor Alexander McQueen en tot voor kort Phoebe Philo voor Céline. Stuk voor stuk powervrouwen. Met hun ontwerpen domineren ze de hedendaagse catwalks en sommigen zijn ware voorvechters van de vrouwenrechten of spreken zich expliciet politiek uit. Zo bestormde Kawakubo in de jaren 70 de Parijse catwalk met de naam Comme des Garçons, wat letterlijk ‘net als de jongens’ betekent. Westwood is al haar hele carrière politiek geëngageerd en zet zich in voor verschillende politieke overtuigingen en het milieu. Katherine Hamnett gebruikte in de jaren 80 het T-shirt als medium om zich uit te drukken. De foto waarop zij in protestshirt koningin Elizabeth de hand schudt, is wereldberoemd.

Meer recent verwees Maria Grazia Chiuri in haar eerste collectie voor Dior naar een lezing en publicatie van activiste en schrijfster Chimamanda Ngochi Adichie: ‘We Should all be Feminists’. Dit statement drukte zij voor de Spring 2017 collection op T-shirts die werden gedragen bij een op de New Look geïnspireerd ensemble. Ook een jaar later stelde Chiuri een prikkelende vraag via een T-shirtopdruk: ‘Why Are There No Great Women Artists?’ Chiuri zelf geeft aan dat de opkomst van Donald Trump, de women’s protest marches en de #metoo-beweging haar engagement in het publieke debat hebben aangewakkerd. Dat geldt ook voor Angela Missoni (Missoni). Voor haar najaarscollectie 2017 bracht ze zogenaamde ‘pussy hats’, ontworpen als protest tegen Donald Trump, van de straat naar de catwalk.

Met zulke krachtige vrouwen die niet alleen prachtige ontwerpen maken, maar ook lef tonen en duidelijke statements niet schuwen, is het nauwelijks nog voor te stellen dat de eerste vrouwelijke ontwerpers zich staande moesten houden in een mannenwereld. Tot aan de afschaffing van de gilden, na de Franse revolutie, was het kleermakersvak een mannenambacht, evenals dat van borduurder en rijglijfmaker. Vrouwen werkten als wollen- of linnennaaisters aan vrouwengarderobes, maakten onderkleding en kinderkleding of mooie decoraties voor japonnen. In de negentiende eeuw werkten steeds meer vrouwen als ‘couturière’, Frans voor ‘naaister’. Er moest echter een man aan te pas komen om het beroep een ‘upgrade’ te geven, want het was de Engelsman Charles Frederick Worth die de term ‘couturier’ in het leven riep. Niet lang daarna volgden vrouwelijke couturiers met een eigen couturehuis, zoals Jeanne Paquin en Jeanne Lanvin en later Gabriëlle ‘Coco’ Chanel, Madeleine Vionnet, Madame Grès (Alix Barton) en Elsa Schiaparelli. Als ware femmes fatales maakten deze dames, als hen dat zo uitkwam, handig gebruik van hun vrouwelijkheid. Zij zetten hun vrouw-zijn in om aan te geven dat alleen zij in staat waren ten volle te begrijpen hoe je het beste een vrouwenlichaam kunt kleden.

Na de Tweede Wereldoorlog verschenen visionaire ontwerpers als Mary Quant, Sonia Rykiel en Barbara Hulanicki (Biba) ten tonele. En ook deze jonge garde had volop aandacht voor vrouwelijkheid en comfort. De wikkeljurk die Diane von Furstenberg in de jaren 70 ontwierp lijkt nu zo vanzelfsprekend, maar was destijds een revolutie.



De tentoonstelling Femmes Fatales – Sterke vrouwen in de mode bevat werk van een indrukwekkende lijst vrouwelijke (inter)nationale ontwerpers. Naast wereldberoemde namen komen in de tentoonstelling ook vrouwen aan bod die achter de schermen van menig modehuis verstrekkende invloed hebben of hadden, maar compleet onbekend zijn in de modegeschiedenis.

Er verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus (Nederlands- en Engelstalig) bij uitgeverij Waanders & De Kunst met medewerking van modejournalist Georgette Koning.

Coco Chanel, 1935 Foto: Man Ray. Man Ray Trust / ADAGP / Pictoright Amsterdam 2018/ Gemeentemuseum Den Haag

Rome was het centrum van de wereld in het begin van de Gouden Eeuw. Jonge schilders uit heel Europa trokken naar de Eeuwige Stad, waar – zo deed het gerucht de ronde – Caravaggio voor een revolutie had gezorgd. Een nieuw realisme in de schilderkunst, ongekend drama, het grote gebaar en een mysterie van licht. Dat moest je met eigen ogen zien. Utrechtse schilders Dirck van Baburen, Hendrick ter Brugghen en Gerard van Honthorst waren erbij.

Tussen 1600-1630, de kernperiode van het Europees Caravaggisme, werden in Rome 2700 kunstenaars geregistreerd, waarvan 572 buitenlanders. Ze bezochten dezelfde kerken en collecties. Ze spraken elkaar. En ze schilderden! Dezelfde thema’s, dezelfde inspiratiebronnen, maar in uitwerking totaal verschillend. Utrecht, Caravaggio en Europa belicht juist deze verschillen tussen de Europese navolgers van Caravaggio. Door de werken thematisch te presenteren is direct duidelijk dat iedere kunstenaar werkte vanuit zijn eigen culturele achtergrond.

Utrecht, Caravaggio en Europa brengt het Rome van 1600-1630 naar Utrecht. Met zeventig meesterwerken laat de tentoonstelling voor het eerst de Utrechtse Caravaggisten naast hun Europese collega’s zien: Italianen Caravaggio, Bartolomeo Manfredi, Cecco da Caravaggio, Giovanni Antonio Galli (Lo Spadarino), Giovanni Serodine, Orazio Borgianni en Orazio Gentileschi, Spanjaard Jusepe de Ribera, Fransen Nicolas Régnier, Nicolas Tournier, Simon Vouet en Valentin de Boulogne en Vlamingen Gerard Seghers en Theodoor Rombouts.

De tentoonstelling bevat ruim zestig bruiklenen, afkomstig uit museale en privécollecties in Europa en de VS, waaronder de Vaticaanse musea, het Louvre in Parijs, Galleria degli Uffizi in Florence, The National Gallery of Art in Londen en The National Gallery of Art in Washington, maar ook uit kerken in Rome.

Dat de schilderijen van de Utrechters zo herkenbaar Hollands zijn, heeft te maken met het nog verder doorgevoerde realisme van Caravaggio. Baburen en Ter Brugghen schilderden ook lelijkheid: knollen van neuzen, rotte tanden, vieze nagels. Aan Ter Brugghen komt zelfs de twijfelachtige eer toe de meest lelijke, maar ook de meest realistische baby te hebben geschilderd in de zeventiende-eeuwse schilderkunst.

inv.nr. 10786. Gerard van Honthorst. De koppelaarster 1625.
(c) Centraal Museum Utrecht / Tom Haartsen
Gerard van Honthorst deed het zeer goed in Rome. Honthorsts inventie op zijn scenes via een verborgen, indirecte lichtbron te verlichten werden zelfs zo beroemd dat hij de bijnaam ‘Gherardo delle Notti’ kreeg, Gerard van de Nachten. Hij kreeg – net als Dirck van Baburen – belangrijke opdrachten voor altaarstukken en van beide kunstenaars werden schilderijen aangekocht door belangrijke verzamelaars, zoals Kardinaal Giustiniani, een beschermheer van Caravaggio. Hun werk hing in de zalen van diens palazzo, naast dat van de Italianen, Vlamingen, Fransen en Spanjaarden.

De tentoonstelling volgt de drie Utrechters op hun Rome-avontuur, maakt inzichtelijk wat het met hen deed, en toont hun mooiste werk.

De tentoonstelling werpt een nieuw licht op het Internationaal Caravaggisme. Geldt Caravaggio wel als de belangrijkste inspiratiebron voor de Utrechters Baburen, Honthorst en Ter Brugghen?

Bij Utrecht, Caravaggio en Europa verschijnt een gelijknamige catalogus met essays van Dr. Ashok Roy, Dr. Bernd Ebert, Prof. Dr. Helen Langdon, Dr. Liesbeth M. Helmus, Dr. Marten Jan Bok en Prof. Dr. Volker Manuth.

'Changing times'

In de bovenzaal van Museum Land van Valkenburg is van 13 januari t/m 24 maart 2019 een bijzondere expositie te bezichtigen van kunstenaarskoppel Peter Bertus en Chris Roovers. Bijzonder omdat Peter Bertus in 2018 is overleden, en deze expositie samengesteld werd zonder zijn aanwezigheid.

Peter Bertus (1944-2018) was tekenaar, etser en schilder. Hij genoot zijn opleiding aan de Academie Artibus te Utrecht en aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Jarenlang werkte hij als illustrator voor Dagblad de Limburger en als docent bij Kumulus. Vanaf de vroege jaren negentig heeft hij zich volledig toegelegd op vrij werk, werk in opdracht en het etsen van de historische stad Maastricht. Deze expositie laat vooral de grote diversiteit van zijn werk zien. Getoond worden waterval-schilderijen geïnspireerd op zijn reizen in IJsland en Noorwegen, en de doeken met stranden en stenen van de Bretonse kust. Vroeg academiewerk met vrije grafiek, portretten en abstract werk completeert het beeld van zijn ontwikkeling als kunstenaar.

Chris Roovers (1952) kwam na haar opleiding aan de Academie voor Beeldende Vorming in Amersfoort terug naar Maastricht en werkt sindsdien als keramiste in een oud schoolgebouw aan de voet van de Sint-Pietersberg. De liefde voor het materiaal is voelbaar in haar werk. Naast klassiek gelieerde vormen is er haar vrije, zeer persoonlijke werk dat altijd vanuit een verhaal ontstaat. Puur autonoom werk en gebruiksvoorwerpen wisselen elkaar af. Het doorgeven van het plezier dat het omgaan met klei kan betekenen doet Chris via cursussen, die in haar werkende leven een constant en belangrijk onderdeel zijn geworden. In deze expositie is de diversiteit van haar keramisch werk te bewonderen.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Voor meer informatie over deze tentoonstelling en/of beeldmateriaal neem contact op met Museum Land van Valkenburg (mw.Jopie Zuidema-Vroom), T 043 601 6394 / 06 48663700, E info@museumlandvanvalkenburg.nl

Eigenzinnig kunstenaar terug in Valkenburg
UNIEKE OVERZICHTSEXPOSITIE LEI MOLIN (1927 – 1990)

Museum Valkenburg presenteert van 27 januari t/m 22 april 2019 een unieke overzichtsexpositie met bekende en onbekende werken van de Amsterdamse Limburger Lei Molin. Molin is een van de bekendste kunstenaars afkomstig uit de gemeente Valkenburg, geboren in Berg en Terblijt in 1927. Hij werkte als kunstenaar in verschillende stijlen en technieken, aanvankelijk figuratief maar gaandeweg abstract. In 1990 overleed Lei Molin na een indrukwekkende carrière op 63-jarige leeftijd.
De meeste geëxposeerde werken in Museum Valkenburg zijn volgens echtgenote Nine Molin- van Caldenborgh nooit eerder getoond. “Ze waren niet eens ingelijst, daar waren we nooit aan toegekomen. Ze dateren uit zijn laatste periode. Lei wist dat hij niet lang meer te leven had. Toch wilde hij elke dag werken, ook al was hij al ziek. Maar geestelijk voelde hij zich helemaal vrij. Hij vertelde me vaak dat hij niet meer, zoals vroeger, hoefde te worstelen met de materialen. ‘Ik kan nu alles maken wat ik wil’, zei hij vaak. Dan valt er veel van je af. Die gevoelens zijn in deze laatste werken terug te zien.
Nine Molin, lange tijd eigenaresse van ‘Gallery 9’ in Amsterdam, heeft samen met Thei Voragen, oud-directeur Museum Van Bommel van Dam – in overleg met Museum Valkenburg deze expositie samengesteld.
Indrukwekkende kunstcarrière
De Valkenburger Lei Molin heeft een indrukwekkende kunstcarrière doorgemaakt. Hij was grotendeels autodidact. Lei volgde een tijd de Middelbare Kunstnijverheidsschool in Maastricht en studeerde later aan de Académie Julian in Parijs. Grofweg kunnen in zijn werk vier verschillende periodes worden onderscheiden. In het begin, nog in Valkenburg wonend, maakte hij figuratieve werken die landschappen, dorpsgezichten en portretten verbeelden. Maar gaandeweg schilderde hij grote abstracte doeken in uitbundige kleuren, nder de invloed van de Cobra beweging en het minimalisme.
In 1967 verruilde Molin Zuid-Limburg voor het westen van Nederland. Eerst naar Overveen, daarna IJmuiden. Daar werd zijn werk beïnvloed door de havens. Molin maakte veel collages en objecten, bestaande uit gevonden voorwerpen op het strand.
Tenslotte werd Amsterdam zijn woon- en werkplaats. Lei sloot zich aan bij een groep kunstenaars die oorspronkelijk uit Limburg kwam, waaronder Ger Lataster, Pieter Defesche, Jef Diederen en Pierre van Soest.

Het Museum van de 20e Eeuw brengt van 3 februari tot en met 15 september 2019 een expositie over de beroemde tv-serie “Floris”. Het is in 2019 exact 50 jaar geleden dat de serie werd uitgezonden. Deze tentoonstelling geeft de fans van toen veel plezier door de herkenning. En jongere generaties zullen kennismaken met een middeleeuwse held die nog springlevend is. Ook wie de serie niet goed kent zal genieten van deze tentoonstelling. En zeker ook kinderen. Het Museum van de 20e Eeuw staat de laatste tijd steeds meer bekend als museum voor gezinnen en kinderen. Ook bij “Floris” wordt deze leeftijdscategorie niet vergeten. Er zijn veel doe- en speeldingen voor kinderen. Kinderen kunnen zich compleet uitleven als ridders en prinsessen. www.museumhoorn.nl

In Museum Slager is momenteel de tentoonstelling ‘Reincarnation of Hieronymus Bosch’ van de hedendaagse beeldend kunstenaar Eveline van de Griend te zien. Van de Griend is een geboren Bosschenaar en woont momenteel in Berlijn, Duitsland. De schilder Hieronymus Bosch heeft een belangrijke rol gespeeld in haar keuze om kunstenaar te worden. Als kind groeide van de Griend op in Nederland, Engeland, Rusland en bracht een groot deel van haar kindertijd door in Afrika. Deze landen en de vele reizen hebben bijgedragen aan haar beeldvorming en waarneming van de wereld.
De expositie is het sluitstuk van een vijfjarig project en toont voor het eerst de gehele serie: 12 grote olieverf schilderijen en enkele sculpturen. In deze solo tentoonstelling belicht van de Griend actuele thema’s zoals postkolonialisme, culturele verschillen en de onderlinge relatie van mensen.
Eveline van de Griend combineert op sublieme wijze klassieke en moderne stijlen. Haar werk verwijst naar renaissanceschilders als Hieronymus Bosch, maar ook Freuds psychoanalytische theorieën komen tot leven met een beeldspraak die herinnert aan het surrealisme van de 20ste eeuw. De schilderijen tonen wat liever niet gezien wil worden en daarmee treedt Eveline van de Griend in de voetsporen van Bosch. In haar poging om de menselijkheid te vangen is ze niet bang om zichzelf kwetsbaar op te stellen.